poniedziałek, 15 sierpnia 2011

Kret - reż. Rafael Lewandowski

W pierwszych słowach mojej recenzji chciałabym ostro zaprotestować i zaapelować: skończcie drodzy Polacy filmowcy z produkowaniem filmów otematyce lustracyjnej. Skończcie z obsadzaniam w roli grzebiących w przeszłości byłych współpracowników z SB  Borysa Szyca! Ludzieeee! Więcej fantazji w pisaniu scenariuszy  i więcej pomysłowości w zakresie obsady. Mamy tyle pięknych i ciekawych tematów, leżących wręcz na ulicy, w sensie dosłownym (bezdomni, żebrzący Rumuni, pobici geje, zgubione pieniądze, zwiędły kwiatek na mrozie, po który sięga kobieta w latach przejściowych - sama widziałam! ... itd.) i przenośnie leżących – na przykład powodzie,dręczące ostatnio nasz kraj. A wy ciągle tylko lustracja, lustracja. Temat wyobracany i wykorzystany  już na wszystkie strony. No chybaaaa, że ktoś odważy na film o jakimś prominentnym duchownym, skuszonym przez diabła.  Protestując i złorzecząc w duchu na monotematyczność kina polskiego, jednak wybrałam się na „Kreta”. Bo akurat miałam chwilę czasu, bo liczyłam na cud, bo lubię, jeszcze,  Borysa Szyca,  bo ciekawią mnie nowe nazwiska naplakatach, w tym przypadku - Rafael Lewandowski. „Kret”, jak się dowiedziałam, to debiut fabularny tego pana. Do tej pory nakręcił kilka dokumentów. Mając w pamięci niedawny wspaniały debiut innego dokumentalisty Borysa Lankosza i jego „Rewers”, miałam nadzieję, że ten będzie równie udany. Niestety. „Kret” co prawda nie jest beznadziejny, ale nie porywa, nie olśniewa, nie budzi większych emocji, a także nie odkrywa Ameryki w temacie lustracji. Mnie już nie podnieca już kolejne biadolenie nad jej brakiem tuż po roku 1989. Wiadomo, przecież, nie od dziś, że Polak mądry po szkodzie, a i to rzadko.  Już dawno przestało być sensacją, że czym bardziej znana i ceniona postać życia publicznego, tym większe prawdopodobieństwo, że był „umaczany”.  Nie grzeszyli z SB najczęściej ci, którzy za czasów komuny żyli jak mysz pod miotłą, nic ciekawego nie robili, nigdzie nie jeździli, nie działali, nie tworzyli, a chodzili grzecznie do pracy i zarabiali zgodnie z regułą:  „czy się stoiczy się leży 1000 zł się należy” na skromne i spokojne życie. Oczywiście były sławne wyjątki „nieumaczania”, jak choćby Piotr Fronczewski, który niczego nie podpisał, gdy go milicja złapała na jakims złym uczynku, ale być może wcale im na nim aż tak nie zależało.  W „Krecie” podobało mi się jedno - w końcu pokazano  jasno metody naboru do służb:  straszenie, szantaże, groźby zemsty na najbliższych. Trzeba było być człowiekiem ze stali, żeby się nie ugiąć. Zresztą w filmie pada kilka razy wyraźne „Ty też takim mogłeś być”. Jednym słowem, ukazano ludzką twarz człowieka sprzedanego SB i, co najważniejsze -  nieludzką tych, którzy nękali. Tu świetna kreacja Wojciecha Pszoniaka, jako Garbarka,  etatowego esbeka, który momentami przybierał znamiona demona. Trochę może przerysowano tę postać, ale przecież "oni" takim, szatanem, jawili się tym, których gnębili. Jasne, winni są i ci i ci, ale ich winy nie są równoważne, świat nie składa się tylko z czarnych i białych charakterów czy  barw w ogóle, tak jak to niektórym wygodnie jest głosić. Świat zwyczajnych ludzi, takich jak rodzina Kowalów z filmu, nie jest nawet kolorowy, jest przede wszystkim bury i szary. Do zalet filmu zaliczam więc to, że w finale, choć wygląda to na ekranie bardzo  naiwnie (co z kolei jest wielka wadą filmu) karę ponoszą ci, którzy na nią szczególnie zasłużyli.

Podsumowując, warto czy nie warto zobaczyć? Jeśli ktoś jeszcze nie czuje się zaspokojony w temacie lustracji, niech popatrzy, może trochę ochłonie. Jeśli ktoś chodzi do kina „na aktorów” – warto iść przede wszystkim na Mariana Dziędziela – jest genialny jako sterany życiem mężczyzna w średnim wieku, kochający mąż i ojciec, rozpaczliwie broniący dobrego imienia, swego i Solidarności oraz na Wojciecha Pszoniaka, czyli tego, który na tym jego marnym losie korzysta. Warto odnotować także małą rólkę Jerzego Janeczka, słynnego Witii Pawlaka z trylogii „Samych swoich”. To miłe zobaczyć kogoś znajomego na ekranie po wielu latach. Co do Borysa Szyca, który w znacznym stopniu zdopingował mnie do pójścia do kina na „Kreta”, mam mieszane uczucia. Nie poraził mnie swą kreacją, zagrał poprawnie, ale chwilami miałam takie odczucie, jakby nie do końca był pewny tego co robi, jakby go coś uwierało, jakby się źle czuł w skórze swej postaci, albo nie był przekonany do scenariusza. Scenariusza, który uważam, miał duże wady, np. sporo było waty w dialogach, szczególnie tych, prowadzonych na łonie rodziny młodego Kowala (Szyc właśnie). Te scenki rodzinne z nim, jego żoną Ewą i synkiem Tomkiem były mocno drętwe i o niczym. Głównie skupiono się na karmieniu dzieciaka jogurtem. Można to było dopracować, albo w ogóle z tych martwych scen zrezygnować, bo podczas nich wkradała się nuda i zwyczajnie człowiek czuł, że jest w kinie i miewał poczucie marnowania czasu na oczywiste oczywistosci.  I znowu powtarza się kolejny grzech, tak jak w przypadku „Erratum”, gdy dokumentalista bawi się w „Zosię samosię” przy kręceniu fabuły, porywa się i na reżyserię i na scenariusz. Może trzeba było wziąć przykład z Borysa Lankosza i jego „Rewersu”.

Na zakończenie, warto wspomnieć jeszcze o ciekawym wątku w filmie, a mianowicie ukazanie środowiska polonijnego we Francji. Bardzo dobra sekwencja,  poprowadzona brawurowo przez Sławomira Orzechowskiego, jako lidera polonusów w departamencie Nord – Pas – de - Calais (jedno z większych skupisk Polaków we Francji – tam też zadomowiła się kiedyś rodzina I sekretarza PZPR Edwarda Gierka, stamtąd prawdopodobnie pochodzi także sam reżyser filmu, pół Francuz pól Polak). Trochę smutno było patrzeć, że oni, Polacy, kochają się tam i są radośni na tej obczyźnie bardziej niż my w ojczyźnie, ale jednocześnie cieszyło, że rodzina Kowalów, ojciec i syn, mimo problemów, mimo dźwigania wielkich moralnych bagaży, przekazywanych z ojca na syna,  jednak nie zrezygnowała z życia w kraju. Chociaż... kto wie, czy z czasem nie zmienią zdania?  A dlaczego, dowiedzą się ci miłośnicy polskiego kina pod wezwaniem „mimo wszystko”, którzy wybiorą się na „Kreta”.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz